W związku z rosnącą popularnością słów „coaching” i „coach” bardzo często są one nadużywane podczas opisywania procesów rozwojowych jednostek i ich i aktywności zawodowej, które nie mają z prawdziwym coachingiem zbyt wiele wspólnego. Dlatego w dzisiejszym artykule odpowiem na pytania – Co to jest coaching i kim jest coach? Czym coaching różni się od innych form rozwoju? Kiedy warto udać się po pomoc do profesjonalnego coacha?
Czym nie jest coaching?
Być może Ty też w jakimś stopniu mylisz coaching z innymi formami rozwoju lub nie do końca wiesz, w jakim celu się go stosuje i czym zajmuje się profesjonalny coach. Zanim przedstawię, jaka jest moja definicja coachingu, zacznę od tego, czym on nie jest.
- Coaching to nie doradzanie drugiej osobie, co powinna zrobić (nawet jeśli mamy jak najlepsze intencje).
- Coaching to nie kierowanie drugiej osoby poleceniami motywacyjnymi typu: „Wyznacz cel, wizualizuj, działaj”.
- Coaching to nie przemówienie motywacyjne, na którym mówca opowiada inspirujące historie lub dopinguje widownie, zagrzewając ją do działania.
- Coaching to nie szkolenie grupowe (nawet jeśli jest to szkolenie dotyczące coachingu lub stosowania narzędzi coachingowych).
- Coaching to nie psychoterapia, która trwa często latami i ma na celu leczenie bólu psychicznego pacjenta.
- Coaching to nie hasła motywacyjne typu: „Dasz radę!”, „Możesz wszystko!” czy „Jesteś zwycięzcą!” 😉
Jeżeli jakaś osoba nazywa siebie coachem podczas wykonywania którejś z powyższych czynności, to nadużywa ona tego słowa, co zazwyczaj wynika z jej niewiedzy.
Oczywiście możemy łączyć kilka profesji i być na przykład jednocześnie coachami i mówcami motywacyjnymi. Możemy być coachami i psychoterapeutami. Możemy także być szkoleniowcami i coachami. W każdą z tych ról możemy z powodzeniem się wcielać w zależności od sytuacji i potrzeb klienta. Należy jednak je rozgraniczać, aby nie wprowadzać otoczenia w błąd, ponieważ każda z tych profesji cechuje się innym celem oraz charakterem pracy.
Czym jest coaching?
Czym więc jest coaching? Jest on procesem rozwojowym (prowadzonym najczęściej jako indywidualny coaching, rzadziej grupowo) polegającym na wzbudzaniu zaangażowania i budowaniu odpowiedzialności za swoje działania. Coaching to refleksyjna nauka, w której uczymy się wyciągać wnioski z porażek i sukcesów, aby lepiej je wykorzystać w przyszłości. To czas, w którym poznajemy swoje mocne i słabe strony, by skuteczniej zarządzać własnym potencjałem i wprowadzać niezbędne zmiany życiowe.
Coaching odbywa się zwykle w formie sesji indywidualnych, prowadzonych stacjonarnie lub online, podczas których coach oraz klient pracują wspólnie nad celem tego drugiego. Może nim być na przykład zwiększenie pewności siebie, polepszenie efektywności, jakości relacji lub lepsze radzenie sobie ze stresem. Podczas każdej sesji coachingowej pracuje się tylko nad jednym celem, a kolejne spotkania mają przybliżyć klienta do jego realizacji.
W trakcie spotkań klient ma okazję do lepszego poznania siebie, rozwija własne zasoby, uświadamia sobie znaczenie własnych umiejętności, podejmuje ważne decyzje oraz planuje działania, które mają przybliżyć go do osiągnięcia jego osobistego celu. Jest to czas, w którym zajmuje się tylko sobą oraz własnym rozwojem osobistym i zawodowym.
Jeżeli chodzi o rodzaje coachingu, to najbardziej popularne są: coaching biznesowy (business coaching) oraz coaching życiowy (life coaching). Ten pierwszy skupia się na poprawie funkcjonowania biznesu i organizacji, natomiast drugi służy polepszeniu jakości życia osobistego i kariery zawodowej klienta. Zarówno coaching biznesowy, jak i życiowy mają wspólny cel – nastawione są na rozwój osobisty człowieka.
Kim jest coach?
Najwięcej kontrowersji budzi jednak nie sam coaching, ale profesja coacha, która bardzo często mylona jest z innymi zawodami. Kim więc jest coach?
Coach jest osobą, która prowadzi proces coachingowy z klientem i co ważne, robi to za pomocą zadawania otwartych, prowokujących do myślenia pytań, a także stosowania konkretnych narzędzi coachingowych. Coach podczas sesji coachingowej nie doradza, nie wyraża swojej opinii, nie ocenia, nie komentuje ani nie daje gotowych rozwiązań. Coach jest niczym lustro – zauważa postawy, stany emocjonalne oraz zachowania klienta i poprzez zadawane pytania uświadamia mu ich znaczenie, aby ten mógł osiągnąć swój cel. Celem coachingu jest zwiększenie własnej samoświadomości klienta, a zadaniem coacha towarzyszenie mu w tym procesie.
Coach nie może w żaden sposób doradzać ani przedstawiać swoich opinii, ponieważ w coachingu głównym zadaniem klienta jest znalezienie własnych rozwiązań, dostosowanych do jego aktualnej sytuacji życiowej. Dobry coach jest więc w pełni obiektywny. Na czas sesji powinien odłożyć na bok własną „mapę świata”, czyli swój zestaw zasobów – wiedzy, przekonań, punktu widzenia i doświadczeń. Służy to skupieniu się na znalezieniu w pełni indywidualnych rozwiązań klienta, które mają większą szansę na sprawdzenie się, ponieważ są jego własne, a więc w największym stopniu mogą wpłynąć na jego życie. To z kolei pomaga klientowi budować zaufanie do siebie i poczucie własnej skuteczności.
Aby lepiej zobrazować, jak wygląda praca coacha, dam Ci przykład tego, jak może wyglądać krótki fragment sesji coachingowej.
C – Coach.
K – Klient.
K: Najbardziej chciałabym zmienić pracę, ale nie wiem na jaką.
C: Rozumiem. A jakie korzyści da Ci zmiana pracy?
K: (dłuższe zastanowienie) Zmienię w końcu środowisko na bardziej rozwojowe. Mam nadzieję, że zwiększę też swoje dochody. No i poznam nowych ludzi, może nawet kogoś, z kim się zaprzyjaźnię.
C: Jaka praca spełniłaby te wszystkie warunki?
K: Hmm… Myślałam, aby zostać swoim własnym szefem i założyć działalność, ale chyba mam za duże obawy.
C: Własna działalność mogłaby spełnić Twoje oczekiwania?
K: Myślę, że tak, ale chyba boję się ryzyka, że się nie uda.
C: A co takiego się stanie, kiedy się nie uda?
K: (dłuższe zastanowienie) Myślę, że stracę wiarę w siebie, może też pieniądze.
C: Rozumiem. Z jednej strony mówisz, że spełni Cię założenie własnej działalności, ale z drugiej masz obawy związane z ryzykiem. O czym Ci to mówi?
K: Hmm… Boję się, ale jak tak teraz o tym myślę, to czuję, że chyba jednak powinnam się zmierzyć z tym ryzykiem.
C: Świetnie! A co możesz zrobić, aby skutecznie się z nim zmierzyć?
K: Mogę napisać dobry biznesplan.
To oczywiście tylko przykład. Natomiast zauważ, że coach poprowadził rozmowę, używając samych pytań (czyli zachował pełny obiektywizm), a klient z etapu „Nie wiem, jaką chcę pracę”, przeszedł przez etap obaw (na którym większość z nas się zatrzymuje), aż do etapu konkretnych działań („Stworzę biznesplan”). To właśnie siła coachingu, czyli uwalnianie swojego pełnego potencjału, mobilizowanie się do działania i jednoczesne pogłębianie własnego rozwoju osobistego.
Choć coaching może wydawać się nową metodą, tak naprawdę to, co nazywamy dzisiaj coachingiem, istnieje od prawie 2500 lat. Być może trudno w to uwierzyć, ale prawdopodobnie pierwszą osobą, która stosowała dialog prowadzony w formie zadawania pytań, był nikt inny jak starożytny filozof Sokrates.
Sokrates uważał, że sam nic nie wie („Wiem, że nic nie wiem”) i poszukiwał prawdziwej wiedzy właśnie za pomocą zadawania pytań. Metody sokratejskie, a konkretnie metoda elenktyczna (wykazywanie sprzeczności w dialogu rozmówcy) oraz metoda majeutyczna (docieranie do głęboko ukrytej wiedzy rozmówcy) są pierwotnymi formami tego, co dzisiaj rozumiemy jako coaching.
Czy coach jest trenerem?
Coach w języku angielskim to właśnie „trener”, jednak wspomniałem już, że rola coacha nie polega na prowadzeniu szkoleń.
W języku angielskim coachem nazywamy trenera sportowego, który prowadzi drużynę oraz motywuje ją do realizacji celu, jakim jest na przykład wygranie meczu. Ze sportu słowo to przeniosło się w latach 90. do innych dziedzin życia, na przykład do biznesu (business coaching) oraz do sfery osobistej (life coaching).
Pomimo że coach w tłumaczeniu na język polski oznacza trenera, to nie są to pojęcia tożsame. Trener jest osobą przekazującą wiedzę, najczęściej za pomocą szkoleń. Coach natomiast to osoba prowadząca proces coachingowy w sposób obiektywny i partnerski, bez haseł motywacyjnych i bez wyrażania opinii, z naciskiem na znajdowanie własnych rozwiązań klienta.
Jak już wspomniałem, możliwe jest łączenie kilku ról – na przykład coach może być także trenerem albo psychoterapeuta może być jednocześnie coachem. Ważne jest jednak uświadomienie klientowi już na początku współpracy różnic pomiędzy tymi profesjami oraz wyraźne rozgraniczenie każdej z ról i dostosowanie jej do potrzeb klienta.
Dla kogo jest coaching?
Coaching skierowany jest przede wszystkim do osób, które chcą rozwinąć własny potencjał, odnaleźć równowagę w życiu, rozpocząć pracę nad swoimi słabościami oraz wzmocnić swoje mocne strony. Coaching jest świetnym narzędziem rozwojowym, które pomaga zarówno polepszyć sytuację firmy, jak i pogłębić własną samoświadomość i ukierunkować się na realizację celów osobistych i zawodowych. Jest on przeznaczony dla osób gotowych na zmianę, które nie boją się pracy nad sobą.
Coaching natomiast nie jest dla osób, które oczekują doradztwa w kwestii tego, co powinny zrobić w danym momencie. Kiedy zmagamy się z bólem psychicznym, a nawet z zaburzeniami psychicznymi takimi jak nerwice, lęki czy depresja, także nie jest wskazane rozpoczynanie procesu coachingowego, ponieważ najprawdopodobniej w takim stanie nie jesteśmy na niego gotowi.
Zdecydowanie mądrzej w takim przypadku najpierw udać się na psychoterapię, aby popracować nad unormowaniem swojego zdrowia psychicznego. Psychoterapia pozwala na głębszą pracę osobistą i często umożliwia zbudowanie silnego fundamentu pod pracę coachingową. Terapia ukierunkowana jest na leczenie bólu psychicznego związanego z przeszłością i teraźniejszością, natomiast coaching jest nastawiony na realizację celów i rozwój osobisty, a więc skupia się na teraźniejszości i przyszłości.
Podsumowanie
Podsumowując, coaching jest bardzo oryginalną, dynamicznie rozwijającą się formą rozwoju. Pomimo że narosło wokół niego sporo mitów, jestem głęboko przekonany, że najlepszą metodą jego poznania jest wypróbowanie go na sobie i na tej podstawie wyrobienie własnej opinii.
Kiedy po raz pierwszy dowiedziałem się, czym jest coaching, to ta metoda wydała mi się wtedy bardzo ciekawa i sensowna. Pomyślałem, że chcę wypróbować ją na sobie. Gdy kilka lat później pierwszy raz doświadczyłem coachingu na własnej skórze, byłem pod ogromnym wrażeniem jego możliwości. W trakcie trwania jednej sesji indywidualnej wypracowałem nowe rozwiązania, których wcześniej nie potrafiłem odnaleźć tygodniami. Było to wspaniałe uczucie, któremu towarzyszyła ogromna porcja motywacji i pozytywnej energii.
Dzisiaj sam jestem coachem, certyfikowanym zgodnie z wymogami międzynarodowej federacji ICF (International Coach Federation) i jest to jedna z metod, z których korzystam podczas pracy indywidualnej z klientami. Na co dzień prowadzę coaching online, więc jeżeli Ty również chcesz spróbować, jak działa ta metoda rozwojowa, zapraszam Cię serdecznie na sesję indywidualną!
