Na uczestniczenie w konfliktach interpersonalnych jesteśmy narażeni wszyscy. Dlatego warto znać strategie rozwiązywania konfliktów, które pomogą nam wyjść z trudnej sytuacji i zdusić nieporozumienie jeszcze w zarodku. W związku z tym w dzisiejszym artykule przedstawię, kiedy powstają konflikty, jak, pozostając nierozwiązane, mogą wpływać na relacje interpersonalne oraz jakie są najskuteczniejsze sposoby rozwiązywania konfliktów.
Czym są konflikty?
Słowo „konflikt” w języku łacińskim, z którego się wywodzi, nie bez przyczyny oznacza conflictus, czyli „zderzenie”. Konflikt bowiem moglibyśmy określić jako zderzenie interesów. Sytuacje konfliktowe zazwyczaj zachodzą, kiedy co najmniej dwoje ludzi (lub dwie grupy osób) nie zgadzają się ze sobą, na przykład odnośnie do wyznawanych wartości, poglądów lub realizacji celów. Konflikt może zrodzić się także w sytuacji, kiedy jedna ze stron nie spełni oczekiwań drugiej lub kiedy chce zagarnąć coś należącego do niej (przykładem jest chociażby konflikt zbrojny).
Co ważne, sytuacje konfliktowe wcale nie muszą dotyczyć wyżej wymienionych przykładów. Konflikt jest już ostateczną formą konfrontacji pomiędzy stronami i ma miejsce wtedy, kiedy komunikacja interpersonalna zawiedzie lub nawet nie pojawi się w ogóle.
Zrozumienie tego faktu jest bardzo istotne w kontekście zrozumienia powstawania konfliktów, ponieważ możemy na tej podstawie łatwo dojść do wniosku, że bylibyśmy w stanie z powodzeniem uniknąć problemu, gdyby tylko strony potrafiły się komunikować w sposób, który szanuje potrzeby każdej z nich.
Dlaczego warto znać sposoby rozwiązywania konfliktów?
Warto zwrócić uwagę na to, że konflikty są naturalnym zjawiskiem społecznym, które zachodzi nawet w świecie zwierząt. Na bazie konfliktu może powstać sensowne, konstruktywne rozwiązanie, ale tylko wtedy, kiedy jedna ze stron nie próbuje narzucić swoich racji. Tym właśnie różnimy się od zwierząt w omawianym przypadku – dzięki komunikacji interpersonalnej możemy wspólnie znaleźć lub wypracować rozwiązanie, które okaże się korzystne dla obydwu stron.
Zauważ, że celowo użyłem tutaj zwrotu „wypracować”, ponieważ rozwiązania konfliktów interpersonalnych zwykle nie są dostępne dla ich uczestników w danym momencie. Gdyby tak było, nie mówilibyśmy o konflikcie. Człowiek zazwyczaj wdraża najlepsze rozwiązanie, do jakiego jego umysł ma dostęp w konkretnej chwili, i właśnie dlatego tak trudno nam dochodzić do kompromisów i rozstrzygać racje. Czujemy zagrożenie i nie rozumiemy, że potrzeby innych są równie ważne co nasze.
Konflikt przypomina pożar. Jeśli nie zostanie szybko opanowany, rozprzestrzeni się. Nawet jeśli znajdziemy rozwiązanie, które mimo wszystko nie usatysfakcjonuje jednej ze stron, konflikt nadal będzie istniał. Choć w rzeczywistości nie jest to już otwarty spór, który moglibyśmy porównać do pożaru, to ciągle będzie tlić się mały płomień, który nadal będzie czynić znaczące szkody w relacji i który z czasem, na skutek kolejnego konfliktu, może uderzyć ze zdwojoną siłą.
Dlatego zdecydowanie warto rozwiązywać konflikty jeszcze w zarodku i z uwzględnieniem potrzeb obydwu stron. Pozwoli to nam oszczędzić niepotrzebnych emocji i zmniejszyć ryzyko zniszczenia relacji, którą może być trudno później odbudować, a w niektórych przypadkach nie będzie to już możliwe w ogóle.
Konflikt dwóch osób a konflikty w grupie
W najbardziej ogólny sposób konflikty moglibyśmy podzielić na te, które zachodzą pomiędzy dwiema osobami, oraz te, które zachodzą w grupach, a nawet pomiędzy grupami.
Konflikty pomiędzy dwiema osobami to konflikty, które są zazwyczaj najprostsze do załagodzenia, ponieważ łatwiej jest spełnić potrzeby dwojga ludzi niż całej grupy. Nie oznacza to jednak, że sytuacja konfliktowa dwóch osób nie ma wpływu na grupę. Tego typu konflikt, który nie zostanie sprawnie rozwiązany, nawarstwia się, często rezonując na inne osoby, na przykład w rodzinie lub w pracy. Nasze relacje przypominają bowiem sieć, która rozciąga się przez wszystkie znajome nam osoby. Właśnie dlatego konflikt pomiędzy dwiema osobami często przynosi także negatywne skutki całej grupie, na przykład rodzinie, jeśli dotyczy jej członków, lub odbija się na pracy, jeśli dotyczy pracowników lub pracownika i szefa.
Nieco innym rodzajem konfliktów są konflikty międzygrupowe, które mogą wynikać na przykład z niezgodności wyznawanych wartości lub ze stereotypów. To konflikty, które zdecydowanie trudniej nam załagodzić, ponieważ dotyczą całych grup, a czasem nawet całych społeczności i narodowości. Przykładem konfliktów międzygrupowych wynikających z niezgodności wyznawanych wartości są na przykład partie polityczne otwarcie krytykujące się za rozbieżność poglądów lub narodowości, które mogą być do siebie wrogo nastawione ze względu na sprzeczne wartości społeczno-kulturowe.
Innym przykładem konfliktów międzygrupowych są te wynikające ze stereotypów. Mogą dotyczyć one sporów pomiędzy narodowościami oraz grupami etnicznymi, które pałają do siebie nienawiścią ze względu na utożsamienie członków przeciwnej grupy na przykład z konkretną cechą osobowości. Konflikty odnoszące się do stereotypów mogą wynikać też z przypisywania komuś określonych własności w związku z posiadaniem innych (najczęściej fizycznych), na przykład osobie otyłej lenistwa, a rudowłosej złośliwości.
Zarówno w przypadku konfliktów interpersonalnych, jak i międzygrupowych źródłem zatargu jest ten sam czynnik – brak otwartości na potrzeby drugiej strony i ich zrozumienia. Dlatego to na nich skupię się w dalszej części artykułu, w której opiszę, jakie są sposoby rozwiązywania konfliktów.
Sposoby rozwiązywania konfliktów – przykłady
1. Stary, dobry kompromis
Kompromis oznacza dobrowolną rezygnację z części własnego interesu na rzecz znalezienia wspólnego rozwiązania. Kompromisy są dobrą metodą rozwiązywania konfliktów, jednak zbyt częste ich stosowanie może doprowadzić do poczucia straty. Jeżeli zbyt często będziemy rezygnować ze swojego interesu na rzecz danej relacji, to możemy zacząć odczuwać, że nie chcemy tej relacji dłużej utrzymywać, skoro ciągle musimy się czegoś wyrzekać. Dlatego kompromisy, pomimo oczywistych zalet, powinny być stosowane z ostrożnością.
2. Mediacja i arbitraż jako pomoc osób trzecich
Mediacja oraz arbitraż to dwa sposoby rozwiązania konfliktu, w które zaangażowane są osoby trzecie. Mediacja polega na prowadzeniu konwersacji i rozstrzyganiu problemu przy pomocy mediatora, czyli neutralnej osoby, która czuwa nad rozmowami, jednak nie narzuca rozwiązania konfliktu. To osoby uczestniczące w konflikcie dochodzą do własnego rozwiązania. Przykładem mediatora może być na przykład szef w pracy, który jako obiektywna osoba może czuwać nad przebiegiem konfliktu obydwu stron. Podobną metodą jest arbitraż, jednak w tym przypadku to osoba trzecia, czyli arbiter, rozstrzyga konflikt, niekoniecznie jednak uwzględniając rozwiązanie, którego oczekują zaangażowane w niego strony. Przykładem arbitrażu jest rozstrzygnięcie konfliktu przez sędziego podczas rozprawy sądowej.
3. Nastawienie na współpracę
Uważam, że to jeden z najefektywniejszych sposobów rozwiązywania konfliktów, ponieważ nie dość, że jest naturalny, to jeszcze daje długoterminowe korzyści. Wymaga jednak dużej samoświadomości oraz zaangażowania obydwu stron. Nastawiając się na współpracę ze stroną skonfliktowaną, zastanawiamy się, w jaki sposób za pomocą wspólnych działań możemy spełnić swoje wzajemne potrzeby. Rozumiemy w tym wypadku, że konflikt nie wynika z osobistych uprzedzeń, a jedynie jest skutkiem różnicy pewnych wartości i oczekiwań. Podejście oparte na współpracy jest dojrzałą metodą rozwiązywania konfliktów, w której dominuje kreatywność, a wrogie emocje schodzą na dalszy plan.
Oczywiście są jeszcze inne metody rozwiązywania konfliktów, natomiast niektóre z nich, takie jak na przykład rywalizacja lub konfrontacja, niekoniecznie prowadzą do ich załagodzenia. Należy pamiętać, że konflikt nie musi być otwartym sporem, ale może też przyjąć formę utajonej wrogości, polegającej na odczuwaniu negatywnych emocji wobec strony przeciwnej, i to pomimo teoretycznego rozwiązania sporu. Do prawdziwego rozwiązania konfliktu dochodzi tylko wtedy, kiedy obydwie strony czują, że ich potrzeby oraz interesy zostały zaspokojone, a zastosowane rozwiązanie jest satysfakcjonujące.
Podsumowanie
Podsumowując, mogę stwierdzić, że konflikty najczęściej wynikają nie tylko z niewłaściwej komunikacji, ale także z nieumiejętności postrzegania sytuacji oczami strony przeciwnej. Najbliższy jest nam własny punkt widzenia, jednak często zapominamy, że nasza perspektywa niekoniecznie musi być jedyną słuszną. Tak naprawdę wszystkie przedstawione wyżej sposoby rozstrzygania konfliktów uczą nas postrzegać sytuację z uwzględnieniem korzyści każdej ze stron, co umożliwia nam znalezienie satysfakcjonującego rozwiązania.
I tu dochodzimy do prawdy starej jak ludzkość, a mianowicie, że skuteczne rozwiązywanie konfliktów leży w empatii i prawdziwym zrozumieniu potrzeb drugiego człowieka. Kiedy nauczymy się wychodzić z własnych butów i wchodzić w buty strony przeciwnej, co bywa niezwykle trudne ze względu na znaczenie osobistych interesów w konflikcie, będzie nam zdecydowanie prościej rozwiązać trudną sytuację, a czasem nawet do niej nie dopuścić. To podejście o wiele efektywniejsze niż jakiekolwiek sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie i pomiędzy jednostkami, które sprawi, że w naszym życiu będzie mniej wrogości.
Napisz w komentarzu poniżej, jakimi sposobami Ty rozwiązujesz spory i czy udaje Ci się patrzeć na sytuacje konfliktowe z różnych perspektyw. Jeżeli chcesz jeszcze bardziej zagłębić się w temat rozwiązywania konfliktów, zapraszam Cię do mojego artykułu 10 zasad zdrowej komunikacji, który pomoże Ci zbudować nawyki zdrowej komunikacji, oraz do artykułu na temat analizy transakcyjnej, w którym przeczytasz, jak nasze zachowanie wynikające ze stanów ego wpływa na codzienną komunikację, a co za tym idzie – powstawanie konfliktów.
