Na uczestniczenie w konfliktach interpersonalnych jesteśmy narażeni wszyscy. Dlatego warto znać strategie rozwiązywania konfliktów, które pomogą nam wyjść z trudnej sytuacji i załagodzić nieporozumienie jeszcze w zarodku. W związku z tym, w dzisiejszym artykule przedstawię, kiedy powstają konflikty, jak ich nierozwiązanie może wpływać na relacje interpersonalne oraz jakie są najskuteczniejsze sposoby rozwiązywania konfliktów.
Czym są konflikty?
Słowo „konflikt” nie bez przyczyny w języku łacińskim, z którego się wywodzi, oznacza conflictus, czyli „zderzenie”. Konflikt bowiem, moglibyśmy określić jako zderzenie interesów. Sytuacje konfliktowe zazwyczaj mają miejsce, kiedy co najmniej dwoje ludzi (lub grupy osób) nie zgadzają się ze sobą, na przykład odnośnie wyznawanych wartości, poglądów lub realizacji celów. Konflikt może zrodzić się także w sytuacji, kiedy jedna ze stron nie spełni oczekiwań drugiej lub kiedy jedna strona chce zagarnąć coś należącego do drugiej (przykładem jest, chociażby konflikt zbrojny).
Co ważne, sytuacje konfliktowe wcale nie muszą powstać w wyżej wymienionych przykładach. Konflikt jest już ostateczną formą konfrontacji pomiędzy stronami i ma miejsce wtedy, kiedy komunikacja interpersonalna zawiedzie lub nawet nie pojawi się w ogóle.
Zrozumienie tego faktu jest bardzo istotne w kontekście zrozumienia powstawania konfliktów, ponieważ możemy na tej podstawie łatwo dojść do wniosku, że bylibyśmy w stanie z powodzeniem uniknąć problemu, gdyby tylko strony potrafiły się komunikować w sposób, który szanuje potrzeby każdej z nich.
Dlaczego warto znać sposoby rozwiązywania konfliktów?
Warto zwrócić uwagę, że konflikty są naturalnym zjawiskiem społecznym, które ma miejsce nawet w świecie zwierząt. Na bazie konfliktu może powstać sensowne, konstruktywne rozwiązanie, ale tylko wtedy, kiedy jedna ze stron nie próbuje narzucić swoich racji. Tym właśnie różnimy się od zwierząt w tym przypadku – dzięki komunikacji interpersonalnej, możemy wspólnie znaleźć lub wypracować rozwiązanie, które okaże się korzystne dla obydwu stron.
Zauważ, że celowo użyłem tutaj zwrotu „wypracować”, ponieważ rozwiązania konfliktów interpersonalnych zwykle nie są dostępne dla uczestników w danym momencie. Gdyby tak było, nie mówilibyśmy o konflikcie. Człowiek zazwyczaj podejmuje najlepsze rozwiązanie, do jakiego jego umysł ma dostęp w danym momencie i właśnie dlatego tak trudno nam dochodzić do kompromisów i rozstrzygać racje. Czujemy zagrożenie i nie rozumiemy, że potrzeby innych są równie ważne.
Konflikt przypomina pożar. Jeśli nie zostanie szybko rozwiązany, rozprzestrzenia się. Nawet jeśli znajdziemy rozwiązanie, które mimo wszystko nie satysfakcjonuje jednej ze stron, konflikt nadal będzie istniał. Choć w rzeczywistości nie jest to już otwarty spór, który moglibyśmy porównać do pożaru, to ciągle będzie istnieć „mały płomień”, który nadal czyni znaczące szkody w relacji i który z czasem, na skutek kolejnego konfliktu, może uderzyć ze zdwojoną siłą.
Dlatego zdecydowanie warto rozwiązywać konflikty jeszcze w zarodku i z uwzględnieniem potrzeb obydwu stron. Pozwoli to nam oszczędzić niepotrzebnych emocji i ryzyka zniszczenia relacji, którą może być trudno później odbudować, a w niektórych przypadkach, nie będzie to już możliwe w ogóle.
Konflikt dwóch osób, a konflikty w grupie
W najbardziej ogólny sposób, konflikty moglibyśmy podzielić na te, które mają miejsce pomiędzy dwiema osobami oraz te, które mają miejsce w grupach, a nawet pomiędzy grupami.
Konflikty pomiędzy dwiema osobami, to konflikty, które są zazwyczaj najprostsze do załagodzenia, ponieważ łatwiej jest spełnić potrzeby dwojga ludzi, niż całej grupy. Nie oznacza to jednak, że sytuacja konfliktowa pomiędzy dwiema osobami nie ma wpływu na grupę. Konflikt między dwojgiem ludzi, który nie zostanie sprawnie rozwiązany, nawarstwia się, często rezonując na całą grupę osób, na przykład w rodzinie lub w pracy. Nasze relacje przypominają bowiem sieć, która rozciąga się przez wszystkie znajome nam osoby. Właśnie dlatego, konflikt pomiędzy dwiema osobami, często ma także negatywne skutki na całą grupę, na przykład rodzinę, jeśli dotyczy jej członków lub na pracę, jeśli dotyczy pracowników lub pracownika i szefa.
Nieco innym rodzajem konfliktu, są konflikty międzygrupowe, które mogą wynikać na przykład z powodu niezgodności wyznawanych wartości lub ze stereotypów. To konflikty, które zdecydowanie trudniej nam załagodzić, ponieważ dotyczą całych grup, a czasem nawet całych społeczności i narodowości. Przykładem konfliktów międzygrupowych, które mogą wynikać z niezgodności wyznawanych wartości, są na przykład partie polityczne, które mogą otwarcie krytykować się ze względu na niezgodność poglądową lub narodowości, które mogą być do siebie wrogo nastawione, ze względu na sprzeczne wartości społeczno-kulturowe.
Innym przykładem konfliktów międzygrupowych, są te wynikające ze stereotypów. Mogą to być spory pomiędzy narodowościami oraz grupami etnicznymi, które pałają do siebie nienawiścią, ze względu na utożsamienie danej grupy na przykład z konkretną cechą osobowości. Konflikty wynikające ze stereotypu mogą wynikać też z utożsamiania jednej cechy z inną, na przykład kiedy osobę otyłą utożsamiamy z lenistwem albo osobę o rudym kolorze włosów utożsamiamy ze złośliwością.
Zarówno w przypadku konfliktów interpersonalnych, jak i międzygrupowych, źródłem zatargu jest ten sam czynnik – brak otwartości i zrozumienia dla potrzeb drugiej strony. Dlatego to na nich skupię się w dalszej części artykułu, w której opiszę, jakie są sposoby rozwiązywania konfliktów.
Sposoby rozwiązywania konfliktów – przykłady
1. Stary, dobry kompromis
Kompromis oznacza dobrowolną rezygnację z części własnego interesu, na rzecz znalezienia wspólnego rozwiązania. Kompromisy są dobrą metodą rozwiązywania konfliktów, jednak zbyt częste ich stosowanie, może doprowadzić do poczucia straty. Jeżeli zbyt często będziemy rezygnować ze swojego interesu, na rzecz danej relacji, może pojawić się w nas poczucie, że nie chcemy tej relacji utrzymywać, skoro ciągle musimy z czegoś rezygnować. Dlatego kompromisy pomimo oczywistych zalet, powinny być stosowane z ostrożnością.
2. Mediacja i arbitraż, jako pomoc osób trzecich
Mediacja oraz arbitraż to dwa sposoby rozwiązywania konfliktów, w które zaangażowane są osoby trzecie. Mediacja polega na prowadzeniu rozmów i dochodzeniu do rozwiązania przy pomocy mediatora, czyli neutralnej osoby, która czuwa nad rozmowami, jednak nie narzuca rozwiązania konfliktu. To osoby uczestniczące w konflikcie dochodzą do własnego rozwiązania. Przykładem mediatora może być na przykład szef w pracy, który jako obiektywna strona może czuwać nad przebiegiem konfliktu obydwu stron. Podobną metodą jest arbitraż, jednak w tym przypadku to osoba trzecia, czyli arbiter, rozstrzyga konflikt, natomiast niekoniecznie uwzględniając rozwiązanie, którego oczekują strony. Przykładem arbitrażu jest rozstrzygnięcie konfliktu przez sędziego podczas rozprawy sądowej.
3. Nastawienie na współpracę
Uważam, że to jeden z najefektywniejszych sposobów rozwiązywania konfliktów, ponieważ nie dość, że jest naturalny, to jeszcze daje długoterminowe korzyści. Wymaga jednak dużej samoświadomości oraz zaangażowania obydwu stron. Nastawiając się na współpracę ze stroną skonfliktowaną, zastanawiamy się, w jaki sposób za pomocą wspólnych działań, możemy spełnić potrzeby obydwu stron. Rozumiemy w tym wypadku, że konflikt nie wynika z osobistych uprzedzeń, a jest wynikiem niedopasowania pewnych wartości i oczekiwań. Podejście oparte na współpracy jest dojrzałym podejściem, w którym dominuje kreatywność, a wrogie emocje wobec siebie schodzą na dalszy plan.
Oczywiście, są jeszcze inne metody rozwiązywania konfliktów, natomiast niektóre z nich, takie jak na przykład rywalizacja lub konfrontacja, niekoniecznie prowadzą do załagodzenia konfliktu. Należy pamiętać, że konflikt nie musi być otwartym sporem, a może też przyjąć formę utajonej wrogości, która będzie polegać na odczuwaniu konfliktowych emocji wobec strony przeciwnej i to pomimo teoretycznego rozwiązania sporu. Prawdziwe rozwiązanie konfliktu ma miejsce tylko wtedy, kiedy obydwie strony czują, że ich potrzeby oraz interesy zostały zaspokojone, a zastosowane rozwiązanie jest satysfakcjonujące.
Podsumowanie
Podsumowując, myślę, że konflikty najczęściej wynikają nie tylko z niewłaściwej komunikacji, ale także nieumiejętności postrzegania sytuacji ze strony przeciwnej. Najbliższy jest nam własny punkt widzenia, jednak często zapominamy, że nasza perspektywa niekoniecznie musi być jedyną słuszną. Tak naprawdę wszystkie przedstawione wyżej sposoby rozwiązania konfliktu uczą nas postrzegać sytuację z uwzględnieniem korzyści każdej ze stron, co umożliwia nam znalezienie satysfakcjonującego rozwiązania.
I tu dochodzimy do prawdy starej, jak ludzkość, a mianowicie, że klucz do skutecznego rozwiązywania konfliktów leży w empatii i prawdziwym zrozumieniu potrzeb drugiego człowieka. Kiedy nauczymy się „wychodzić” z własnych butów i „wchodzić” w buty strony przeciwnej, co bywa niezwykle trudne, ze względu na znaczenie osobistych interesów w konflikcie, będzie nam zdecydowanie prościej rozwiązać trudną sytuację, a czasem nawet do niej nie dopuszczać. To rozwiązanie o wiele efektywniejsze niż jakiekolwiek sposoby rozwiązywania konfliktów w grupie i pomiędzy jednostkami, które sprawi, że w naszym życiu będzie mniej wrogości.
Napisz w komentarzu poniżej, jakimi sposobami Ty rozwiązujesz spory i czy udaje Ci się patrzeć na sytuacje konfliktowe z różnych perspektyw. Jeżeli chcesz jeszcze bardziej zagłębić się w rozwiązywanie konfliktów, zapraszam Cię do mojego artykułu 10 zasad zdrowej komunikacji, który pomoże Ci zbudować nawyki zdrowej komunikacji oraz do artykułu na temat analizy transakcyjnej, w którym przeczytasz, jak nasze zachowanie, wynikające ze stanów ego, wpływa na codzienną komunikację, a co za tym idzie, powstawanie konfliktów.