10 zasad zdrowej komunikacji

Dobra komunikacja to podstawa budowania zdrowych i silnych relacji.

Dlatego postanowiłem zebrać w całość 10 moim zdaniem najważniejszych zasad komunikacji, których stosowanie pozwala budować takie relacje, na jakich każdemu z nas zależy, czyli oparte na wzajemnym wsparciu i zaufaniu. Każda z zasad nie jest osobnym punktem, ale składa się na całość wspólnej listy i niczym puzzle budujące spójny obraz, uzupełnia każdy kolejny punkt. Nie przeczytasz tutaj o zasadach, takich jak „otwartość” czy „empatia”, ponieważ to moim zdaniem to zbyt ogólne punkty. Chcę, abyś w każdym z nich dostał konkretną informację co zrobić, aby polepszyć swoją komunikację.  Zastanów się podczas czytania tej listy, które punkty już stosujesz, a nad którymi warto byłoby jeszcze popracować. To jak? Jesteś gotów?

Oto 10 zasad zdrowej i budującej komunikacji. Zapraszam!

1. Mów o swoich uczuciach.

Mówienie o uczuciach i aktualnie odczuwanych emocjach jest jednym z fundamentów zdrowej komunikacji, która prowadzi do budowy silnych, głębokich relacji. Kiedy mówimy o tym, co aktualnie czujemy, zwracamy rozmówcy uwagę na temat swoich subiektywnych odczuć, do których mamy przecież pełne prawo. Nasze emocje są niepodważalne. Kiedy wywołujemy w kimś jakąś emocję, zdecydowanie bardziej działa to na naszą wyobraźnię niż wzajemne oskarżenia, ocenianie czy mówienie o jakimś konkretnym zachowaniu.

Bardzo skutecznym sposobem mówienia o swoich uczuciach jest tzw. komunikat „JA”, w którym zwracamy rozmówcy uwagę na własne odczucia i potrzeby, zamiast skupiać się na nim. Polecam Ci zapoznać się z tym modelem, ponieważ jest on podstawowym modelem zdrowej i świadomej komunikacji. Pisałem o nim w artykule Komunikat JA, czyli droga do świadomej komunikacji. Poza tym mówienie o uczuciach np. „Jestem teraz smutny” albo „Poczułam się zraniona” zwraca uwagę rozmówcy na efekt, który być może wywołał, jednocześnie nie oceniając i oskarżając go. To buduje most, który prowadzi do wzajemnego zrozumienia.

2. Mów o zachowaniu, nie o samej osobie.

Mówienie o zachowaniu, zamiast o konkretnej osobie jest pewnego rodzaju dystansowaniem informacji. Zamiast mówić „Ty jesteś okropny”, które jest bardzo oceniającą i krytyczną informacją, zdecydowanie lepiej powiedzieć „Twoje zachowanie mnie uraziło”. Mów o efektach zachowania, zamiast o konkretnej osobie. W ten sposób zwracasz uwagę swojemu rozmówcy, jak jego zachowanie wpłynęło na Ciebie i co nim osiągnął. Pomagasz mu w ten sposób zwracać uwagę na efekty jego zachowań. Kiedy mówisz o konkretnej osobie, że jest ona „jakaś”, nie robisz z jej zachowaniem nic. To ocena, krytyka i osądzanie, które działają destrukcyjnie na relację. Co ta osoba niby miałaby zrobić z taką informacją? Właśnie się dowiedziała, że jest jakaś — I co ona ma z tym teraz zrobić? Jak ma się zachować? Zdecydowanie lepiej wskazać zachowanie, które może ona przemyśleć, a następnie, jeśli ma w sobie wystarczająco dużo chęci do zmiany, poprawić je. To kolejny krok budujący, a nie palący mosty pomiędzy ludźmi.

3. Myśl o korzyściach z rozmowy.

Zwykle, kiedy komunikujemy się ze sobą, nie zdajemy sobie sprawy, po co tak naprawdę to robimy. Często jest tak, że czujemy potrzebę „wygadania się” albo „tylko” załatwienia pewnych spraw w trakcie rozmowy. Staraj się myśleć o korzyściach, do których doprowadzi ta jedna, konkretna wymiana zdań. Już samo to zmienia punkt myślenia, ponieważ w trakcie trwania konfliktu, kiedy wiemy, że korzyścią z rozmowy jest jego rozwiązanie, nie staramy się go dodatkowo zaogniać. To ważny punkt, który niezwykle często jest pomijany w zasadach zdrowej komunikacji, szczególnie w konfliktowych sytuacjach.

Często bowiem staramy się za wszelką cenę przekazać jakąś myśl lub wyrazić swoje zdanie, co jednak niekoniecznie musi mieć wpływ na polepszenie relacji. Każdemu z nas zależy przecież, aby mieć wartościowe i silne relacje, a krytyka czy ocenianie nie sprzyja temu. Kiedy masz z tyłu głowy korzyść z danej relacji i to, do czego obecna rozmowa ma doprowadzić, zdecydowanie bardziej chętni jesteśmy na budowanie wartościowej i budującej komunikacji.

4. Nie myśl o motywach, skup się na informacji.

Nie staraj się domyślać, co dana osoba miała na myśli podczas swojej wypowiedzi. Zdecydowanie lepiej jest ją po prostu dopytać. Kiedy przepuszczamy wypowiedzi innych osób przez nasze przekonania, potrafimy zabarwić słowa drugiej osoby w sposób, który niekoniecznie jest zgodny z jej celem. Słowa „Chciałabym, abyś w przyszłości pytał mnie o moje odczucia” mogą być zależnie od przebiegu rozmowy odebrane albo jako wyrażenie pragnienia, albo jako nakaz. Wszystko zależy od tego, jak do tej pory kształtowała się nasza relacja, jaki jest jej stan w obecnej chwili oraz, co za tym idzie, jakie aktualnie odczuwamy emocje wobec danej osoby.

Skup się na informacji, nie na motywach. Do motywów drugiego człowieka nie masz dostępu, za to masz dostęp do informacji, którą właśnie Ci przekazał. Jeśli coś jest dla Ciebie niejasne, poproś o doprecyzowanie lub wyjaśnienie. Nigdy nie zakładaj z góry, że wiesz, co druga strona ma na myśli, ponieważ nigdy tego nie wiesz.

5. Licz się ze skutkami swoich wypowiedzi.

W emocjach potrafimy powiedzieć wiele przykrych słów, co naturalnie wiąże się później z niechcianymi emocjami. Jednak równie rzadko myślimy nad skutkami swoich wypowiedzi na co dzień, nie tylko w trakcie konfliktu.

Skrzywdzić, ocenić, skrytykować, obrazić — można nie tylko w porywach silnych emocji. Nasze słowa mają ogromną moc. Potrafią ranić i uzdrawiać. To one są podstawą naszej komunikacji, więc powinny być mądrze dobierane i przemyślane. Nigdy nie staraj się wywołać u kogoś przykrych emocji za pomocą słów. Staraj się, aby Twoje słowa budowały, a nie paliły więzi międzyludzkich. Licz się ze skutkami swoich wypowiedzi, ponieważ nawet niechcący, możesz wywołać reakcję, która wywoła u kogoś ból. Staraj się wcielić w drugą osobę — Jak ja bym się poczuł, gdybym usłyszał takie słowa? Jakie emocje by u mnie wywołały? Postaw się w sytuacji strony przeciwnej, a łatwiej będzie Ci być wyrozumiałym, otwartym i pokorny wobec słów, które dobierasz. Pamiętaj, że tkwi w nich ogromna siła.

6. Dziel się informacjami, nie udzielaj rad.

Kiedy udzielamy komuś rad, nigdy nie mamy przy tych złych intencji. Chcemy wtedy jak najlepiej dla drugiej osoby, więc dzielimy się naszym doświadczeniem w nadziei, że będzie to dla niej cenne. Za doradzaniem kryje się jednak pewien problem. Kiedy doradzasz drugiej osobie, co ma robić, odbierasz jej możliwość określania, jaka droga postępowania jest dla niej najwłaściwsza. Zabierasz jej wybór. To, że coś okazało się skuteczne i właściwe dla Ciebie, w żadnym wypadku nie oznacza, że będzie takie również dla innych.

Każdy z nas żyje w określonych warunkach, każdy ma inne wartości i priorytety, inne doświadczenia, wiedzę, umiejętności i nie dla każdego z nas będzie skuteczne to samo. Dlatego dziel się informacjami, neutralnymi i obiektywnymi, a nie udzielaj konkretnych rad i wskazówek, chyba że druga strona wyraźnie o to poprosi. Staraj się podkreślać, że jeśli coś sprawdza się u Ciebie, niekoniecznie będzie u kogoś innego. Udzielaj więc informacji, ale wybór i decyzję zostaw zawsze drugiej stronie, ponieważ ma do tego takie samo prawo, tak jak Ty miałeś prawo do swoich decyzji.

7. Skup się na spostrzeżeniach.

Spostrzeżenia zawierają to, co dostrzegasz w zachowaniu i emocjach drugiej osoby. To Twoja informacja zwrotna dla tej osoby, aby mogła zobaczyć, jak jest odbierana przez otoczenie. Spostrzeżenia są niewątpliwie dobrym sposobem przekazywania informacji, pod warunkiem, że są one przekazywanie zgodnie z powyższymi zasadami, czyli bez oceniania, krytyki i osądzania. Spostrzeżenie powinno być Twoim wnioskiem na temat tego, co widzisz bądź słyszysz. Staraj się również myśleć o celu rozmowy (punkt nr 3), aby pamiętać, że druga strona powinna mieć co zrobić z tą informacją. Zastanów się więc, jak przekazać najlepiej swoje spostrzeżenia, aby były jak najkorzystniejsze i użyteczne dla drugiej strony.

8. Opisuj, a nie oceniaj.

Jaka jest różnica pomiędzy opisem a oceną? Ocena jest osądzająca, co za tym idzie, jest ona przefiltrowana przez nasz własny system wartości i przekonań. Ocena automatycznie ustawia Cię, jako kogoś „ponad” Twoim rozmówcą (często bowiem oceniają nas rodzice lub nauczyciele, czyli osoby kojarzące nam się ze statusem wyższym niż nasz obecny), co nie jest dobre dla relacji. Nikt nie chce być przecież pokornym uczniem swojego partnera, który ocenia i krytykuje za nasze zachowania. Pragniemy raczej partnerskiej relacji, w której druga strona pomaga nam zwracać uwagę na swoje ewentualne błędy komunikacyjne. I na tym właśnie polega opis.

Opis zachowania jest możliwie jak najbardziej obiektywnym poinformowaniem drugiej osoby na temat tego, co ona robi. W opisie nie oceniamy i nie okazujemy emocji, a więc nie filtrujemy informacji przez nasze subiektywne opinie i przekonania. Dajemy osobie informację zwrotną na temat tego, co robi i jak się zachowuje zgodnie z naszymi spostrzeżeniami. Staramy się przy tym przez cały czas pamiętać, że robimy to z korzyścią dla niej, a nie dla siebie.

9. Nie wracaj do przeszłości, mów o obecnej sytuacji.

Wypominanie jest ogromnym i odnoszę wrażenie, niezwykle częstym błędem komunikacyjnym. Wracanie do zachowań danej osoby z przeszłości jest niezwykle krzywdzące dla niej, ponieważ pokazujemy w ten sposób brak wybaczenia. Rozdrapujemy rany, które być może już dawno zdążyły się zagoić. Pokuszę się nawet o stwierdzenie, że nie mamy do tego prawa. Każdy temat, który został definitywnie zamknięty, powinien już taki pozostać, ponieważ przeszłość minęła i ciągłe rozpamiętywanie jej nie ma tak naprawdę żadnego celu, z wyjątkiem okazania swojej własnej wyższości, co jest oczywiście ogromnie destrukcyjne dla relacji.

Jeżeli poruszasz jakiś temat, staraj się zawsze go zakończyć, aby nie rozpamiętywać starych ran i blizn, ponieważ nie ma w tym nic budującego dla relacji. Domyślam się, że zależy Ci tak samo, jak i drugiej osobie na bliskiej, wzajemnej relacji, która oparta jest o zaufanie, bliskość i wsparcie, a wracanie do przeszłości po prostu temu nie służy. Zamykaj więc każdy temat przy jednej rozmowie (najlepiej na spokojnie, bez emocji) i uzgodnij z drugą stroną, że nie wracacie już do niego. Pokazuje to Wam, że skupiacie się na tym, co będzie, a nie na tym, co było.

10. Pamiętaj o potrzebach obydwu stron.

Ostatni punkt, który jest „kropką nad i” na zakończenie tego zestawienia. Pamiętaj, że relacja składa się z dwóch osób. Ty masz swoje potrzeby, które starasz się zaspokoić, ale ktoś inny również je ma i w równym stopniu co Ty, ma prawo, aby je zaspokoić. Jeżeli ktoś chce porozmawiać na jakiś ważny temat, zrób to. Jeśli ktoś ma potrzebę pogodzenia się, ponieważ ma wyrzuty sumienia, wybacz. Jeśli druga strona pokazuje, że jej zależy, to przyjmij jej zaangażowanie. Przypomina mi się tutaj biblijne przykazanie miłości „Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego.” Przykazanie to doskonale oddaje ten punkt, ponieważ mówi o tym, że powinniśmy traktować potrzeby drugiego człowieka, jakby były naszymi własnymi. Pamiętaj, że dobro okazywane innym wraca – a w tym wypadku wraca w postaci zdrowej i bliskiej relacji.

Zapraszam Cię też do mojego artykułu Sposoby rozwiązywania konfliktów, który pomoże Ci nauczyć się niezwykle cennej umiejętności łagodzenia sporów oraz do artykułu dotyczącego analizy transakcyjnej, w którym dowiesz się, jak wchodzenie w poszczególne role wpływa na nasze relacje.