Umiejętność introspekcji może być wspaniałym nauczycielem.
Wyobraź sobie, że masz przyjaciela, który jest z Tobą przez cały czas i pokazuje Ci, co jest dla Ciebie ważne, dlaczego czujesz się w określony sposób i co kierowało Tobą podczas podejmowania decyzji, których dzisiaj być może żałujesz. Posiadanie takiego przyjaciela, który nieustannie troszczy się o Ciebie i wspiera Cię, byłoby z pewnością czymś wspaniałym i wyjątkowym.
Być może przestałbyś czuć do siebie żal i pretensje? Być może nie byłbyś tak wrogo nastawiony do siebie? Być może czułbyś się lepiej sam ze sobą? Być może, ale z pewnością żyłoby Ci się lżej i bardziej akceptowałbyś siebie.
Tutaj mam dla Ciebie dobrą wiadomość. Masz takiego przyjaciela.
Jest z Tobą przez cały czas, nawet kiedy teraz czytasz ten artykuł. To nie przyjaciel w fizycznej formie, ale coś, co wspiera Cię dokładnie w taki sposób, ja opisałem to powyżej. Wystarczy tylko, że pozwolisz mu dojść do głosu i nauczysz go, jak ma Cię wspierać i kiedy.
Ten przyjaciel to wewnętrzny dialog poprzez introspekcję, czyli świadoma obserwacja i analiza własnych myśli, emocji i zachowań.
Introspekcja na co dzień
Jeżeli jesteś introwertykiem, prawdopodobnie masz dosyć mocno rozwiniętą introspekcję. Natomiast jeżeli nim nie jesteś, to bardzo możliwe, że nie przyglądasz się wystarczająco swojemu wnętrzu. Niesie to za sobą oczywiście pewne konsekwencje. Kiedy nie zwracamy uwagi na to, co dzieje się w naszej głowie, wszystko to pozostawiamy przypadkowi. Możemy myśleć, reagować lub czuć emocje w ściśle określony sposób, bardzo cierpieć z tego powodu i co najgorsze, nawet nie zdawać sobie z tego sprawy.
W tej chwili może brzmieć to absurdalnie, ale dokładnie tak to wygląda. Czy za każdym razem wiesz, dlaczego myślisz coś w określony sposób? Czy potrafisz powiedzieć, dlaczego w jednych sytuacjach jesteś pozytywnie i optymistycznie nastawiony, kiedy w innych w ogóle nie wierzysz w siebie? Albo dlaczego reagujesz złością tylko na konkretne sytuacje? Zdecydowana większość osób tego nie potrafi, a jeśli nie wiesz, jak działają Twoje emocje czy nawyki myślowe, nie możesz mieć nad nimi żadnej kontroli.
Dlatego umiejętność introspekcji powinna być narzędziem obowiązkowym w arsenale osoby dbającej o własny rozwój i o swoje zdrowie psychiczne. Szczególnie kiedy mówimy o tym drugim. Dobra psychiczna kondycja bez umiejętności wglądu w siebie jest praktycznie niemożliwa. To dlatego, że nasz stan psychiczny bardzo mocno związany jest z naszymi emocjami, myślami i umiejętnościami emocjonalnymi (takimi jak np. radzenie sobie z emocjami czy optymizm). Bez umiejętności przyglądania się swoim wewnętrznym zasobom nie jesteśmy w stanie skutecznie o nie zadbać, a więc utrzymać zdrowia psychicznego na wysokim poziomie.
Poprzez introspekcję do większej samoświadomości
Podczas myślenia o instrospekcji, bardzo lubię używać określenia „nauka siebie”, ponieważ jest to dokładnie to, co daje Ci ta umiejętność. Łacińskie słowo „introspectio”, z którego się wywodzi, oznacza dosłownie „zaglądanie do wnętrza” i doskonale oddaje jej naturę.
Czym jest introspekcja? Jest to obserwowanie, a następnie analizowanie swojego zachowania, swoich emocji, myśli, motywów i nawyków. To świadome przyglądanie się sobie, które prowadzi do zrozumienia. Kiedy zrozumiemy, dlaczego zachowujemy się lub myślimy w określony sposób, mamy większą możliwość zmiany.
Introspekcja prowadzi do większej samoświadomości. Pozwala Ci zauważać to, czego nie zauważałeś do tej pory. Kiedy przyglądasz się swoim emocjom, uczysz się również rozpoznawać sytuacje, które je aktywują. Kiedy zrodzą się w Twojej głowie pesymistyczne myśli, szukasz powodów, przez które się pojawiają i dostrzegasz skutki, które za sobą niosą. To jest właśnie świadoma nauka siebie, czyli przyglądanie się, a następnie analizowanie swoich wewnętrznych zasobów.
Dlatego introspekcja może być pewnego rodzaju „autoterapią”. Kiedy wybierzesz się po pomoc do psychologa, ten bardzo często będzie uświadamiał Ci pewne mechanizmy, które kierują Tobą na co dzień. Będzie starał się zwracać Ci uwagę na przyczyny Twojego zachowania, Twoich myśli i emocji. Będzie szukał w doświadczeniach i związkach przyczynowo-skutkowych tego, co może mieć wpływ na to, co aktualnie dzieje się w Twoim życiu. Mówiąc wprost, będzie uczył Cię introspekcji.
Jak pracować nad sobą przez introspekcję?
Uczenie się siebie za pomocą introspekcji jest wbrew pozorom bardzo proste. Jedyne czego potrzebujesz, to dostęp do swojego umysłu.
Wystarczy tak naprawdę, że usiądziesz wygodnie i zaczniesz zwracać uwagę na to, co dzieje się w Tobie. Rozpoznawaj swoje emocje. Świadomie przyglądaj się myślom, które jak chmury, będą przepływały przez Twoją głowę, jedna za drugą. Myśl o swojej przeszłości i o tym, w jaki sposób ukształtowała Cię, jako obecnego człowieka. Staraj się być świadomy tego, co dzieje się w Tobie.
Ja lubię wykonywać tego typu ćwiczenia podczas spacerów. To dlatego, że mogę się wtedy w pełni zrelaksować, co oczywiście sprzyja introspekcji. Połączenie zmiany otoczenia na naturę, ze spokojnym oddychaniem i ruchem fizycznym są dla mnie idealnym sposobem na ćwiczenie wglądu w siebie.
Ćwiczenie (ok. 15 min):
- Usiądź w wygodnej pozycji, połóż się albo wyjdź na spacer.
- Zacznij kierować swoją uwagę ku sobie. Zwracaj uwagę na swoje myśli i emocje, pomyśl nad wybranym zachowaniem albo nawykiem, który chcesz zmienić.
- Zacznij obserwować to, na czym skupiasz uwagę. Jeśli skupiasz się na emocjach, obserwuj je niczym piękne dzieło sztuki. Jeśli analizujesz swoje działania, przyglądaj się myślom i emocjom, które im towarzyszą. Obserwuj wszystkie szczegóły, bez żadnej ingerencji.
- Zacznij analizować, co jest powodem tych myśli, emocji lub zachowań? W jaki sposób się pojawiają? Co je aktywuje? Jakie inne emocje lub myśli się pojawiają? Co je ukształtowało? Zadawaj sobie jak najwięcej pytań i szukaj odpowiedzi.
Możesz przeznaczać czas na introspekcję np. raz w tygodniu po 15 minut albo 10 minut co wieczór. Wybierz dogodną dla siebie formę i intensywność, ale co najważniejsze praktykuj. Praktykowanie introspekcji moglibyśmy określić jako pewnego rodzaju forma medytacji, ponieważ posiadają one cechy wspólne. Medytacja także skupia się na wglądzie, jednak w jej przypadku częściej staramy się nie myśleć o niczym, gdzie w przypadku introspekcji robimy coś wręcz przeciwnego. Medytacja skutecznie jednak pomaga rozwijać wgląd w siebie, o czym więcej pisałem w artykule na temat tego, jak zacząć praktykę medytacji.
Nie spodziewaj się też od razu wielkich efektów. Cierpliwie przyglądaj się swojemu wnętrzu, obserwuj i analizuj, a z czasem zaczniesz czuć coraz lepszy wgląd we własne wnętrze, a co za tym idzie, będziesz lepiej rozumiał siebie. Poznając przyczyny i powiązania między tym, co dzieje się w Tobie, zaczniesz zauważać pewne prawidłowości, które pomogą Ci lepiej funkcjonować i mieć większą kontrolę nad swoimi wewnętrznymi zasobami.
A od zrozumienia jest już bardzo bliska droga do poczucia wewnętrznej harmonii i równowagi 🙂
