Co to jest introspekcja?

Wyobraź sobie, że masz przyjaciela, który jest z Tobą przez cały czas i wskazuje Ci on, co jest dla Ciebie ważne, z jakiego powodu czujesz konkretne emocje czy co kierowało Tobą podczas podejmowania decyzji, których z perspektywy czasu żałujesz. Posiadanie takiego przyjaciela, który nieustannie troszczy się o Ciebie i wspiera Cię, byłoby z pewnością czymś wspaniałym i wyjątkowym, prawda?

Mam dla Ciebie dobre wieści. Naprawdę masz takiego przyjaciela.

Jest z Tobą przez cały czas, nawet teraz kiedy czytasz ten artykuł. Nie jest to przyjaciel w formie drugiego człowieka, ale ktoś, kto może wspierać Cię dokładnie w ten sam sposób, jak opisałem to powyżej. Wystarczy jedynie, że pozwolisz mu dojść do głosu i nauczysz go, jak ma Cię wspierać.

Ten przyjaciel to wewnętrzny dialog kierowany świadomą introspekcją. Co to jest introspekcja? Jakie korzyści płyną z jej stosowania? Jak się jej nauczyć? Jakie znaczenie ma introspekcja w psychologii? Tego dowiesz się z dzisiejszego artykułu.

Co to jest introspekcja?

Podczas myślenia o introspekcji bardzo lubią używać określenia „uczenie się siebie”, ponieważ moim zdaniem jest to wartość, którą daje introspekcja. Łacińskie słowo introspectio, z którego się wywodzi, oznacza w dosłownym tłumaczeniu „zaglądanie do wnętrza” i dokładnie określa definicję introspekcji.

Introspekcja to obserwowanie swoich myśli, emocji i zachowań, a następnie analizowanie ich. To wgląd w siebie, który daje Ci możliwość zareagowania w określony sposób. To przyglądanie się sobie, które prowadzi do zrozumienia. Kiedy zrozumiemy zaś, z czego wynika nasze zachowanie lub myślenie, mamy także większą możliwość zmiany. Introspekcja to piękna sztuka, której można się nauczyć.

Jeżeli jesteś introwertykiem, to istnieje spore prawdopodobieństwo, że masz już dość mocno rozwiniętą introspekcję. Natomiast jeżeli nim nie jesteś, to bardzo możliwe, że nie przyglądasz się wystarczająco często swojej psychice. Niesie to za sobą pewne konsekwencje. Kiedy nie zwracamy uwagi na to, co dzieje się w naszej głowie, to nie uczymy się swoich reakcji psychicznych na konkretne sytuacje. Co za tym idzie, mamy na nie mniejszy wpływ. Przestajemy więc kontrolować swoje reakcje.

introspekcja w praktyce

Na czym polega introspekcja?

Podczas introspekcji zagłębiamy się w swoją psychikę, aby odkryć, z czego wynika dany proces myślowy lub emocjonalny. Zaczynamy analizować konkretny element psychiki aby dowiedzieć się, skąd wynika. Każda nasza myśl, emocja lub zachowanie jest bowiem jedynie informacją, w pełni obiektywną i przez to właśnie tak cenną. Celem introspekcji jest odkrycie znaczenia tej informacji.

Czy w większości przypadków wiesz, z jakiego powodu myślisz w określony sposób? Czy potrafisz powiedzieć, dlaczego w jednych sytuacjach jesteś nastawiony optymistycznie, a w innych pesymistycznie? Czy wiesz dlaczego reagujesz złością na konkretne sytuacje, a na inne nie? Co jest czynnikiem aktywującym Twoje emocje? Jeżeli na większość z tych pytań Twoja odpowiedź jest zaprzeczająca, to prawdopodobnie nie utrzymujesz kontroli nad swoimi reakcjami w konkretnych sytuacjach.

Właśnie dlatego umiejętność introspekcji powinna być obowiązkowym narzędziem w arsenale osoby dbającej o własny rozwój osobisty i o swoje zdrowie psychiczne. W szczególności kiedy mówimy o tym drugim. Dobra kondycja psychiczna bez umiejętności wglądu w siebie jest praktycznie niemożliwa. To dlatego, że nasz stan psychiczny bardzo mocno jest związany z poczuciem kontroli nad swoim nastawieniem czy emocjami. Bez umiejętności przyglądania się swoim wewnętrznym zasobom nie jesteśmy w stanie skutecznie o nie zadbać, a więc utrzymać zdrowia psychicznego na wysokim poziomie?

Umiejętność introspekcji może być wspaniałym nauczycielem

Introspekcja prowadzi do większej samoświadomości. Pozwala nam zauważyć to, czego nie zauważaliśmy do tej pory. Kiedy przyglądamy się swoim emocjom, uczymy się również rozpoznawania sytuacji, które je aktywują. Kiedy w naszej głowie zrodzą się pesymistyczne myśli, automatycznie zaczynamy szukać powodów, przez które te myśli się pojawiają i jaka stoi za nimi informacja. Być może czegoś się aktualnie obawiamy? Może nie wierzymy wystarczająco w siebie? Każda tego typu analiza jest źródłem cennych informacji, które możemy później wykorzystać do dalszego rozwoju osobistego. To właśnie jest świadoma nauka siebie poprze introspekcję, czyli przyglądanie się sobie, a następnie analizowanie wniosków.

W pewnym sensie introspekcja staje się w takim wypadku autoterapią. Kiedy wybierzemy się na przykład po pomoc do psychologa, ten często będzie pytał nas o znaczenie naszych procesów myślowych i emocjonalnych. Będzie starał się zwracać uwagę na przyczyny, ale też konsekwencje naszego zachowania. Będzie pomagał nam odnaleźć związki przyczynowo skutkowe pomiędzy naszymi myślami, emocjami i zachowaniami, aby uświadomić nam ich wzajemny wpływ na siebie. Mówiąc wprost, będzie uczyć nas introspekcji.

Dlatego introspekcja jest wspaniałym narzędziem pogłębiającym naszą samoświadomość. Jest ona sposobem, dzięki któremu mamy możliwość zacząć odkrywać siebie i budować autentyczność. Mówiąc wprost, introspekcja staje się wspaniałym nauczycielem, od którego warto się uczyć.

Introspekcja na co dzień

Jak można na co dzień pracować z introspekcją? To bardzo proste. Jako że jedyne czego potrzebujesz, to dostęp do swojego umysłu, to możesz korzystać z niej praktycznie przez cały czas.

Wystarczy, że kilkukrotnie w trakcie dnia będziesz zastanawiać się nad odczuciami płynącymi z Twojego umysłu i zastanawiać się, jakie mają one znaczenie. Możesz zastanawiać się nad znaczeniem swoich myśli. Możesz identyfikować emocje, które czujesz aktualnie, niekoniecznie tylko w trakcie stresu lub kryzysów, choć tutaj myślenie poprzez introspekcje z pewnością przyniesie Ci najwięcej korzyści. Możesz też zastanawiać się, jak Twoje emocje wpływają na odczucia cielesne, aby nauczyć się identyfikować w ciele napięcia i ich przyczyny.

Aby wyrobić nawyk introspekcji bardzo lubię zalecać metodę karteczek. W kilku najczęściej odwiedzanych prze Ciebie miejscach Twojego domu możesz porozklejać karteczki z różnymi pytaniami: „Jak się teraz czuję?”, „O czym aktualnie myślę?, „Jakie odczucia płyną z mojego ciała?”, „Z jakiego powodu czuję właśnie taką emocję?”, itd. Wspomóż się też własną kreatywnością.

Ja bardzo lubię zastanawiać się nad odpowiedziami na powyższe pytania podczas spacerów. To dlatego, że wtedy mogę w pełni skupić się na sobie i się zrelaksować. Połączenie zmiany otoczenia na naturę, ze spokojnym oddychaniem i aktywnością fizyczną są dla mnie idealnym sposobem na ćwiczenie wglądu w siebie.

Poprzez introspekcję do większej samoświadomości

Dlaczego introspekcja jest tak dobrym ćwiczeniem pozwalającym zyskiwać coraz większą kontrolę nad swoimi myślami, stanami emocjonalnymi i zachowaniami? Dlatego że stosując ją pogłębiamy własną samoświadomość. Świadomość moglibyśmy porównać do latarki w ciemnym pokoju, gdzie ciemny pokój jest metaforą podświadomości. Latarka ta kieruje strumień światła tylko na określone obiekty i jesteśmy w stanie tylko je zobaczyć, podobnie jak my codziennie, jesteśmy świadomi tylko określonych elementów poznawczych. Kiedy zaczynamy spoglądać na to, co nieświadome, zaczynamy także w większym stopniu uświadamiać sobie, jak to na nas wpływa. Co za tym idzie, introspekcja jest świetnym narzędziem pogłębiającym własną samoświadomość.

Im więcej obiektów w naszej nieświadomości staje się świadome, tym większą kontrolę zaczynamy nad nimi zyskiwać, bo tym lepiej rozumiemy ich znaczenie. Przypomina mi się w tym momencie piękny cytat psychoanalityka i psychiatry Carla Gustava Junga:

Dopóki nie uczynisz nieświadomego świadomym, będzie ono kierować Twoim życiem, a Ty będziesz nazywać to przeznaczeniem.

Jak pracować nad sobą przez introspekcję?

Całą teorię już znasz. Pora więc zastosować introspekcję w praktyce i pomoże Ci w tym ćwiczenie, które zamieściłem poniżej.

Ćwiczenie (ok. 15 min):

  1. Usiądź w wygodnej pozycji, połóż się albo wyjdź na spacer.
  2. Zacznij kierować swoją uwagę ku swojemu wnętrzu. Zwracaj uwagę na swoje myśli i emocje lub pomyśl nad wybranym zachowaniem.
  3. Zacznij obserwować to, na czym skupiasz uwagę. Jeśli skupiasz się na emocjach, obserwuj je po prostu niczym dzieło sztuki. Jeśli obserwujesz swoje działania, przyglądaj się myślom i emocjom, które im towarzyszą. Obserwuj wszystkie szczegóły, bez żadnego interpretowania lub analizowania.
  4. Po dłuższej chwili takiego przyglądania się dopiero zacznij analizować to, co obserwujesz: Co jest powodem tych myśli, emocji lub zachowań? W jaki sposób się pojawiają? Co je aktywuje? Jakie inne emocje lub myśli się pojawiają? Co je ukształtowało? Zadawaj sobie jak najwięcej pytań i szukaj w sobie odpowiedzi na nie.

Możesz nawet specjalnie przeznaczyć czas na introspekcję np. raz w tygodniu po 15 minut albo 10 minut co wieczór. Wybierz dogodną dla siebie formę i intensywność, ale co najważniejsze praktykuj. Praktykowanie introspekcji moglibyśmy określić jako pewnego rodzaju forma medytacji, ponieważ posiadają one cechy wspólne. Medytacja także skupia się na wglądzie, jednak w jej przypadku częściej staramy się po prostu być i nie analizować. Medytacja skutecznie pomaga rozwijać wgląd w siebie, o czym więcej pisałem w osobnym artykule na temat medytacji, do którego także serdecznie Cię zapraszam.

Podsumowanie

Introspekcja jest piękną sztuką wglądu w siebie i właśnie tak lubię ją nazywać najbardziej. Aby praktykować tę sztukę, cierpliwie przyglądaj się swojemu wnętrzu. Następnie analizuj to, co obserwujesz, aby coraz lepiej rozumieć siebie. Poznając związki przyczynowo skutkowe pomiędzy różnymi elementami poznawczymi zaczniesz z czasem zauważać pewne prawidłowości, które ostatecznie pomogą Ci lepiej rozumieć siebie, a co za tym idzie, lepiej funkcjonować.

I z czasem, głęboko w to wierzę, zaczniesz dostrzegać tego wewnętrznego przyjaciela o którym pisałem na początku tego artykułu, który cały czas jest w Tobie, gotów wspomóc Cię, kiedy będziesz tego najbardziej potrzebować.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *