Introwertyk – Piękny samotny umysł

Samotnik izolujący się od ludzi. Cichy, zamknięty w sobie, często sprawiający wrażenie smutnego i zlęknionego. Niepewny siebie, nieśmiały, małomówny. To najczęstsza definicja introwertyka, z jaką możemy się spotkać… Czy jednak na pewno poprawnie określa ona, co to znaczy introwertyk?

Zwykle, kiedy ktoś pyta mnie, czy jestem introwertykiem, spotykam się ze sporym zaskoczeniem, a nawet niedowierzaniem, kiedy moja odpowiedź jest twierdząca, ponieważ raczej nie jestem utożsamiany z wyżej wspomnianymi cechami. Wynika to z faktu, że wokół introwertyzmu narosło wiele błędnych przekonań, które sprawiają, iż postrzegany jest on ze społecznego punktu widzenia raczej jako wada, a jego przeciwieństwo, czyli ekstrawertyzm, jako własność korzystna. Otóż nic bardziej mylnego.

W dzisiejszym artykule opiszę, czym jest introwertyzm, co to oznacza według definicji autora tego pojęcia, czym różni się on od ekstrawersji i jak radzić sobie z introwertyzmem. Wyjaśnię, kto to jest introwertyk, jak funkcjonuje on w relacjach miłosnych i przyjacielskich, jakie są cechy introwertyka, jak funkcjonuje on w środowisku zawodowym, a także, jak powinien pracować nad własną osobowością, aby rozwijać się zgodnie ze swoimi potrzebami i predyspozycjami.

Introwertyk – człowiek samotny z wyboru?

Zacznijmy od kwestii fundamentalnej, a mianowicie od odpowiedzi na pytanie: Co to znaczy introwertyzm? Pojęcie to zostało wprowadzone przez jednego z twórców psychologii osobowości, psychiatrę Carla Gustava Junga. Otóż Jung zauważył, że człowieka cechują dwa style kierowania uwagi i energii psychicznej – do wewnątrz oraz na zewnątrz. Styl kierowania uwagi do wewnątrz, w stronę własnych potrzeb i stanów emocjonalnych, nazwał introwertyzmem (łac. introversus – zwrócony do siebie), natomiast styl kierowania uwagi na zewnątrz, w stronę otoczenia i innych ludzi, Jung określił mianem ekstrawertyzmu (łac. extraversus – zwrócony na zewnątrz). O ekstrawertykach napisałem osobny artykuł do którego również serdecznie Cię zapraszam.

Warto w tym miejscu rozwiać pierwszy popularny mit dotyczący introwertyzmu i ekstrawertyzmu, czyli przekonanie, że cechuje nas tylko jeden z tych dwóch typów osobowości. Tymczasem nasza osobowość nie jest czarno-biała i w rzeczywistości stanowi mieszankę zarówno jednego, jak i drugiego typu, czego odzwierciedleniem jest ambiwertyk, czyli typ osobowości będący pomiędzy introwertykiem, a ekstrawertykiem. Oczywiście u niektórych osób może dominować określony rodzaj osobowości, jednak nigdy się nie zdarza, aby być stuprocentowym introwertykiem lub ekstrawertykiem.

Kolejny mit dotyczy poglądu, że obydwie te postawy możemy utożsamiać z konkretnymi zachowaniami. Należy pamiętać, że ekstrawertyzm i introwertyzm to postawy określające kierunek naszej uwagi i czerpania energii, a nie konkretne zachowania, co podkreślał już sam Jung. Oznacza to, że introwertyzm nie polega na przykład na izolowaniu się od ludzi – bo to już konkretne zachowanie – a raczej na poszukiwaniu energii i emocji w doznaniach wewnętrznych.

Oczywiście dzięki kierowaniu energii do wewnątrz introwertycy częściej są z natury samotnikami, a ekstrawertycy – w rezultacie kierowania energii na zewnątrz – duszami towarzystwa, jednak nie oznacza to, że konkretne zachowania są zawsze tożsame z tendencjami do ukierunkowywania energii psychicznej. Wyobraź sobie introwertyka, który w gronie znajomych czuje się swobodnie i bezpiecznie, prowadząc rozmowę na interesujący go temat – będzie on najprawdopodobniej przejawiać większą otwartość niż na co dzień. Podobnie ekstrawertyk, który aktualnie zmaga się z trudną sytuacją życiową, może na skutek stresu przejawiać zachowania introwertyczne i być bardziej zamknięty, niż miałoby to miejsce w innej sytuacji.

Trzeci popularny mit dotyczy tego, że introwertyk, w przeciwieństwie do ekstrawertyka, nie potrzebuje ludzi. Badania przeprowadzone w tym obszarze jednoznacznie wykazały, że zarówno introwertycy, jak i ekstrawertycy tak samo potrzebują relacji z innymi do pełni szczęścia, jednak okazuje się, że introwertycy faktycznie czują się bardziej samotni od ekstrawertyków¹. Może wynikać to z faktu, że w rzeczywistości chcą oni budować relacje i często do tego dążą, jednak introwertyzm nie sprzyja tak dużej otwartości, komunikatywności i pewności siebie jak ekstrawertyzm. Nie pomaga w tym także nasza zachodnia kultura, która faworyzuje jednostki ekstrawertyczne, co jest niezwykle krzywdzące, ponieważ w zasadzie zmusza introwertyków do nieakceptowania siebie i prowokuje ich naturalną tendencję do kierowania uwagi ku wnętrzu, co sprzyja ich jeszcze większej izolacji społecznej.

Introwertyzm – cechy osobowości

Charakter każdego człowieka jest inny – to naturalne – jednak okazuje się, że istnieją pewne cechy, które częściej idą w parze z introwersją niż z ekstrawersją.

Badania wskazują, że ludzie o osobowości introwertycznej są bardziej nieśmiali niż ci o osobowości ekstrawertycznej². Nie jest to szczególnie zaskakujący wniosek, tym bardziej że introwertyków niejednokrotnie utożsamiamy właśnie z nieśmiałością. Może to wynikać z faktu, że introwertycy częściej niż ekstrawertycy kierują uwagę do wewnątrz, przez co nie mają aż tylu okazji do budowania pewności siebie.

W kontekście samej pewności siebie badania także nie pozostawiają złudzeń, bowiem okazuje się, że introwertycy mają zwykle niższą samoocenę i gorsze samopoczucie niż ekstrawertycy, a także są bardziej od nich podatni na depresję³. Przez to, że introwertyk silnie skupia się na wewnętrznych doznaniach, myślach, emocjach czy cechach osobowości, to prawdopodobnie także częściej dopuszcza się ich nadinterpretacji, co może negatywnie odbijać się na jego samoocenie i samopoczuciu. Nie pomaga także to, że – jak wspomniałem wcześniej – introwertycy w naszej kulturze nie są postrzegani korzystnie, co utrudnia im budowanie zdrowej samooceny. Te same badania wskazują też, że introwertycy są bardziej ulegli niż ekstrawertycy, a to prawdopodobnie również wynika z ich niższej pewności siebie.

Badania w obszarze uczenia się dowodzą natomiast, że introwertycy lepiej wypadają w nauce niż ekstrawertycy, gdzie jako możliwy powód wskazano wyższą towarzyskość oraz impulsywność ekstrawertyków⁴. Introwertykom najprawdopodobniej łatwiej jest skupić uwagę na nauce, ponieważ nie rozpraszają się oni aż tak bardzo zewnętrznymi bodźcami jak ekstrawertycy. Ponadto są bardziej stonowani i opanowani, co zdecydowanie służy utrzymaniu koncentracji.

Najprawdopodobniej z tego samego powodu potwierdzenie znalazł także stereotyp mówiący, że introwertycy są lepszymi słuchaczami niż ekstrawertycy⁵. Nie jest to w zasadzie zaskakujące, tym bardziej że introwertycy często lubią słuchać, analizować, a następnie wyciągać na tej podstawie wnioski.

Introwertyzm może iść też w parze z neurotyzmem, który cechuje się chwiejnością emocjonalną oraz podatnością na nieprzyjemne emocje. Jeżeli podejrzewasz, że jesteś introwertykiem, który jest także neurotykiem, to zapraszam Cię do mojego artykułu na ten temat.

Introwertyzm u dziecka

Jak rozpoznać małego introwertyka? W zasadzie tak samo jak dorosłego. Introwertyczne dzieci są zwykle bardziej zamyślone, chętniej bawią się same, częściej bywają nieśmiałe i ciche. Jednak tak jak w przypadku dorosłych absolutnie nie oznacza to, że dzieci te nie potrzebują przebywać w towarzystwie swoich rówieśników. Wręcz przeciwnie, są one im niezbędne do budowania systemu wartości, umiejętności nawiązywania relacji, a także kształtowania zdrowego poczucia własnej wartości.

Dlatego jako rodzic małego introwertyka absolutnie nie możesz kierować się przekonaniem, że Twoja pociecha nie potrzebuje innych dzieci, bo grzecznie bawi się sama. Tak jak dorosły człowiek, niezależnie od typu osobowości, potrzebuje innych ludzi, tak mały człowieczek, niezależnie od typu osobowości, potrzebuje towarzystwa innych małych człowieczków. 😉

Jak powstaje introwertyzm u dziecka? Czy jest to cecha dziedziczna czy może wykształcona w fazie dzieciństwa? W środowisku psychologicznym pojawia się tyle teorii, ilu autorów, i trudno stwierdzić, jak jest rzeczywiście.

W przypadku cech osobowości najpopularniejsza jest teoria mówiąca, że zarówno geny, jak i środowisko kształtują psychikę człowieka i osobiście tym tokiem rozumowania najbardziej lubię podążać. Faktem jest, że wszyscy dziedziczymy pewne predyspozycje osobowościowe, natomiast ostateczną formę psychiki zawsze kształtuje środowisko. Uważam, że nie inaczej jest w przypadku introwertyzmu. Za tą teorią przemawia także fakt, że osobowość jest płynnym procesem i wielu osobom, które były kiedyś introwertykami lub ekstrawertykami, obecnie bliżej jest do przeciwnego typu. Nasze doświadczenia nieprzerwanie kształtują w nas konkretne przekonania, które wpływają na myśli i emocje, a one z kolei oddziałują na cechy naszej osobowości.

Trudno jednak stwierdzić z całą pewnością, jak jest naprawdę, natomiast faktem pozostaje, że dzieciństwo stanowi kluczowy okres, który determinuje naszą osobowość, dlatego tak ważne jest wtedy wsparcie ze strony najbliższej rodziny oraz przyjaciół. Należy świadomie dbać o właściwy rozwój osobowości dziecka za pomocą dostarczania mu odpowiedniej ilości stymulantów i zaopiekować się jego potrzebami. A te pozostają bardzo podobne, niezależnie od tego, czy osobowość młodego człowieka kształtuje się w stronę ekstrawersji czy introwersji.

Czasem też zdarza się, że introwertyzm u dziecka wynika z zaburzeń integracji sensorycznej. Introwersja jest wtedy wynikiem silnego przebodźcowania, tak jak ma to miejsce na przykład u dzieci ze spektrum autyzmu. Więcej o tym pisałem jednak w artykule na ten temat, do którego także serdecznie Cię zapraszam.

Introwertyk a miłość

Dzięki temu, że umysł introwertyka skupia się na doznaniach wewnętrznych, niezwykle ważna jest dla niego emocjonalna głębia związku. To sprawia, iż introwertyk w związku często jest romantykiem dbającym o intensywność uczuć. W miłości ważne są więc dla niego uczucia, a co za tym idzie podtrzymywanie ich i nieprzerwane rozpalanie ognia miłości, dzięki czemu związek ze świadomym, zdrowym introwertykiem może być wyjątkowo trwały i głęboki.

Świadomy introwertyk, kiedy prawdziwie kocha, dba o swoje emocje oraz o emocje partnera. Potrafi skupiać się na małych gestach, które utrwalają relację i budują silną więź. Kiedy milczy, niekoniecznie musi to oznaczać, że coś jest nie w porządku. Dla introwertyka często ważniejsza jest obecność drugiej osoby niż rozmowa z nią. To właśnie jest ta głębia uczuć, tak cenna dla introwertyka – potrafi on czerpać wartościowe doznania wyłącznie z przebywania z drugim człowiekiem, ponieważ wzbogacają one jego świat wewnętrzny.

Trzeba też pamiętać, że introwertycy, pomimo potrzeby nawiązywania relacji interpersonalnych, niezwykle cenią sobie samotność, również będąc w związkach miłosnych. Potrzebują oni naładować baterie w samotności i źle się czują nawet wtedy, kiedy spędzają zbyt wiele czasu z partnerem. Co za tym idzie, zwykle nie mają problemu w dawaniu przestrzeni swojej drugiej połówce, ponieważ sami dobrze znają jej wartość.

Przez to, że introwertycy często przejawiają niską samoocenę, mogą mieć także problem z zaufaniem i okazywać zazdrość. Nisko cenią własną wartość, więc mogą nie ufać partnerowi w obawie, że inni są lepsi od nich i partner może ich zostawić. Jeśli nie akceptują siebie, mogą mieć także problem z akceptacją partnera, a to może rodzić różnego rodzaju niepotrzebne narastające konflikty. Kiedy są zbyt cisi i zamknięci w sobie, co sprawia, że nie mówią o własnych potrzebach, pogłębiają tylko swoją niską samoocenę, ponieważ utwierdzają się w przekonaniu, że są one drugorzędne. Dlatego uważam, że wyłącznie świadomy, pewny siebie introwertyk może być dobrym partnerem i wykorzystywać mocne strony swojego introwertyzmu, aby tworzyć piękną, trwałą i głęboką relację.

Introwertyk a praca

Naturalne predyspozycje introwertyka sprawiają, że istnieje stosunkowo duża grupa zawodów, w których będzie się on czuł wyśmienicie. Należy pamiętać tylko o kilku ważnych aspektach.

Introwertyk zwykle najlepiej czuje się, pracując w pojedynkę lub w relacji jeden na jeden i właśnie wtedy jest w stanie najlepiej wykorzystać swoje mocne strony, takie jak na przykład umiejętność słuchania czy łatwość koncentrowania uwagi. Z kolei może przejawiać trudności w pracy w dużym zespole, w otwartej przestrzeni, a nawet w małej grupie i odczuwać w związku z tym spory dyskomfort. Potrzebuje on ciszy do skupienia się, a hałas i gwar szybko go męczą.

Kiedy introwertycy mają zapewnione ku temu odpowiednie warunki, łatwiej im być kreatywnymi i wykorzystywać zdolności analitycznego myślenia i wglądu w dany problem. Potrafią wtedy wykazywać się niezwykłą efektywnością, są skoncentrowani i rzetelni. Dużą satysfakcję sprawia im dostrzeganie efektów swojej pracy i poczucie tego, że posuwają się naprzód.

Są różne typy introwertyków, warto więc zwrócić uwagę, jakie aspekty pracy sprawiają introwertykowi szczególną satysfakcję. Jeżeli najlepiej czuje się on, kiedy pomaga i wysłuchuje innych, takie zawody jak na przykład psycholog, fizjoterapeuta, doradca zawodowy czy sprzedawca mogą okazać się trafne. Kiedy wyjątkowo satysfakcjonuje go praca analityczna, może sprawdzić się takich zawodach jak analityk finansowy, księgowy czy naukowiec. Jeśli lubi rozwiązywać problemy, to być może praca programisty, pracownika socjalnego lub mechanika okaże się strzałem w dziesiątkę. Jeżeli zaś pasjonują go zawody, w których liczy się kreatywność, może sprawdzić się jako pisarz, grafik, animator albo przedsiębiorca.

Należy pamiętać, że introwertyzm to tylko pewne predyspozycje, natomiast najważniejsze i tak są nasze indywidualne cechy oraz zainteresowania. Zdecydowanie warto jednak podążać za swoją intuicją i naturalnymi predyspozycjami, aby móc wybrać pracę, w której będziemy czuć się spełnieni i szczęśliwi.

Introwertyzm w przyjaźni

Wcześniej napisałem, że introwertycy tak samo jak ekstrawertycy potrzebują do szczęścia bliskich relacji. Zważywszy na ich predyspozycje, nie powinno więc dziwić, że według badań introwertycy preferują raczej bliski krąg przyjaciół zamiast wielu znajomych⁶. Może wynikać to z faktu, że dla introwertyków niezwykle cenna jest głębia relacji, co bardziej sprzyja pogłębianiu już tych istniejących zamiast zawieraniu nowych. Niższa samoocena i częsta niechęć do poznawania nowych osób także nie sprzyjają poszerzaniu kręgu przyjaciół.

Co za tym idzie, introwertyk może być naprawdę oddanym i wiernym przyjacielem. Jako że bardzo dobrze czuje się on w kontaktach jeden na jeden, może w pełni skupić się budowaniu głębokiej relacji przyjacielskiej. Cechy introwertyka, w szczególności umiejętność słuchania i koncentrowania uwagi na problemie, także sprzyjają budowaniu bliskich relacji.

Jednak jak w przypadku relacji miłosnej, także w przyjaźni trzeba pamiętać, aby dać introwertykowi pobyć w samotności. Potrzebuje on własnego towarzystwa do regeneracji i odpoczynku i na pewno doceni uszanowanie tej potrzeby.

Kiedy przyjaźnimy się z introwertykiem, ważne jest też, aby nie zmuszać go do aktywności, na które nie ma ochoty. Zwykle nie lubi on dużych spotkań, zabaw czy imprez i źle się czuje pomiędzy ludźmi, których nie zna. Prawdopodobnie zdecydowanie lepiej i bezpieczniej będzie się czuć wśród bliskich osób, z którymi ma już zbudowaną relację. Nie powinno także zaskakiwać, jeśli wcześniej opuści on spotkanie towarzyskie, ponieważ szybko męczy go obecność ludzi i potrzebuje wyciszyć umysł od oddziałujących na niego zewsząd bodźców.

Jak pielęgnować siebie jako introwertyk?

Introwertyk ma intrygującą i złożoną osobowość i tak jak każdy człowiek zalety oraz niedoskonałości. Najpierw skupię się na tych drugich.

Zacznijmy od wzmocnienia samooceny. Ta, jak wskazałem na podstawie powyższych wyników badań, może być mocno zaniżona, więc warto skupić się także na budowaniu silnego poczucia własnej wartości. Introwertycy często uważają się za gorszych od ekstrawertyków, dlatego dbanie o siebie, swoje potrzeby, rozwijanie samoakceptacji i coraz większej samoświadomości powinno być priorytetem dla zdrowej osobowości introwertycznej. Jeżeli czujesz, że Twoja samoocena jest zaniżona, to zachęcam Cię również do sprawdzenia mojej książki, w której pokazuję jak zbudować silną, zdrową samoocenę i pewność siebie.

Często największą bolączką introwertyka są relacje interpersonalne, a konkretnie ich zawieranie, więc… warto na tym się skupić. I żeby było jasne. Nie mam na myśli tego, aby zacząć zmieniać się w ekstrawertyka, bo to niemożliwe. Chodzi mi raczej o zwalczanie słabości i kompleksów. Za rozwojem osobowości ukierunkowanym na wzmacnianie słabych punktów pójdzie też wyższa samoocena i pewność siebie.

Introwertyk łatwo ulega przeciążeniu psychicznemu, na przykład kiedy targają nim zbyt intensywne emocje albo kiedy spędza zbyt dużo czasu wśród ludzi, ponieważ jego układ nerwowy jest niezwykle wrażliwy na bodźce. Taka osoba potrzebuje wtedy wyciszyć umysł i wycofać się, aby naładować baterie, zregenerować siły i znów wrócić do społeczeństwa.

Niezwykle ważne jest, by zdać sobie z tego sprawę, ponieważ w przypadku introwertyka przeciążenie układu nerwowego zazwyczaj wiąże się z bardzo silnym stresem i może skutkować zaburzeniami nastroju, a w dłuższej perspektywie nawet depresją czy chorobami psychosomatycznymi. Dlatego sztuka introspekcji, czyli skupienie się na swoich odczuciach i emocjach, oraz systematyczność w dbaniu o własne wnętrze są szczególnie istotne w rozwoju osobistym introwertyka.

Warto pielęgnować też swoje naturalne potrzeby i zalety. Wielu introwertyków ma naturalną potrzebę rozwijania kreatywności, czy to poprzez sztukę, czy przez inne działania. Dzięki temu – zgodnie ze swoimi predyspozycjami – mogą oni pobyć w samotności, odreagować stres i napięcie, które zazwyczaj także są silniejsze niż u ekstrawertyków, oraz zadbać o siebie i podwyższyć zaniżoną samoocenę.

Czy bycie introwertykiem to zaleta?

Osobiście nie wyobrażam sobie zrezygnować ze swojego introwertyzmu, gdyby tylko istniała taka możliwość. Dzięki niemu mam ogromny wgląd w siebie: w swoje potrzeby, myśli i emocje. Czuję, że posiadam własny wewnętrzny świat, na który mogę liczyć w każdej chwili życia.

Susan Cain, autorka książek Sekretne życie introwertyków oraz Ciszej proszę. Siła introwersji w świecie, który nie może przestać gadać, powiedziała:

„Wierzę, że introwertyzm jest moją największą siłą. Mam tak rozbudowane życie wewnętrzne, że nigdy się nie nudzę i tylko czasami czuję się samotna. Bez względu na to, co się dzieje wokół mnie, wiem, że zawsze mogę się zwrócić do wewnątrz”.

Introwertyzm jest pewnym określonym typem osobowości, który wiąże się z konkretnymi cechami i tylko od nas, introwertyków, zależy, jak wykorzystamy te predyspozycje. Możemy być cichymi, wstydliwymi i pełnymi lęku jednostkami, których podkopuje własna niska samoocena, ale równie dobrze możemy mieć silną i świadomą osobowość, dzięki której potrafimy wysłuchać, zrozumieć oraz pomóc rozwiązać dany problem, wnieść dużą wartość w życie innych ludzi, po czym wieczorem zasiąść w samotności w wygodnym fotelu i regenerować energię z książką w ręku czy ze słuchawkami na uszach. Wszystko zależy od tego, jak będziemy radzić sobie ze swoim introwertyzmem.

Ilu wspaniałych ludzi, którzy zmienili ten świat, było i jest typowymi introwertykami? Ilu wybitnych psychoterapeutów, analityków, naukowców czy programistów codziennie sprawia, że jakość naszego życia polepsza się dosłownie z dnia na dzień? W jakim teraz bylibyśmy miejscu, gdyby nie umiejętność introwertyków wyjątkowego wglądu w siebie i innych, sprzyjająca zrozumieniu problemów? Kultura zachodnia często faworyzuje zachowania ekstrawertyczne, ale faktem jest, że obydwa typy osobowości są równie cenne i niczym prawa i lewa strona mózgu, niczym yin i yang uzupełniają się i całościowo tworzą świat, w którym żyjemy.

Nie uważam, aby któryś z typów osobowości był lepszy bądź gorszy. Moim zdaniem każdy ma swoje mocne i słabe strony i poprzez świadomy rozwój osobisty powinniśmy uczyć się rozwijać swoje naturalne cechy i pokonywać słabości. To uczyni nas świadomymi i pełnymi osobami, które uczą się zarazem bycia niezależnymi, wyjątkowymi jednostkami i jako takie funkcjonować na co dzień.